El País Llionés sigún la Enciclopedia Planeta

Nesti nuevu ingresu nel blog vos traigu un testu la Enciclopedia Planeta que fala sobru la Rexón Llionesa, asperu que vos preste ya que tengades algún comentariu críticu facia l'escritu.

Llión yía una rexón hestórica'l noroeste d'Hespaña, que comprende las pruvincias de Llión, Salamanca ya Zamora ya que forma parte la Comunidá Autónoma de Castiella ya Llión. La entidá territorial que nel Antigu Réximen recibía'l nome tradicional de Reinu de Llión resulta abegosu de delimitar dáu que la sua desemeyanza respeutu de Castiella, a la que permanecióu apuéis secularmente xuníu, yía mui poucu acusáa. A fines del s. XVIII, xiógrafos cumu Jordán y Frago ou Tomás López considerábanlu integráu pulas cincu pruvincias de Llión, Palencia, Zamora, Toro y Salamanca. Ensín embargu, tantu pa Antillón cumu pa Verdejo, que escribían poucos años dempués, debía agregase a estas la de Valladolí. Ésti paez ser el criteriu mas estendíu, anque yía frecuente reducir l'ámbetu la rexón llionesa a las tres pruvincias autuales de Llión, Zamora ya Salamanca, qu'apresentan llímites daqué desemeyantes a los que tinía enantías de la división de 1833. Hestóricamente, el Reinu de Llión xurdióu cumu consecuencia la proyeción del Reinu d'Asturias facia'l sur, nel cursu la Reconquista. A lu llargu los sieglos XI, XII, XIII, el Reinu de Llión coñocióu deillas fases d'espansión ya de xunión cul Reinu de Castiella ata qu'en 1230 dambos reinos xunienonse definitivamente. Entegráu na Corona castiellana, el territoriu llionés participóu na espansión cultural ya política de Castiella. Salamanca fou unu los grandes centros la cultura castiellana. Asinamesmu, l'autividá económica de Castiella tuvu los sous núcleos más vivos na zona de Valladolí, Medina'l Campu ya Medina de Riosecu. Nel s. XVI fou unu los escenarios cimeiros la revuelta las Comunidaes. Reducía ca vegada más la rexón a la sua autividá agrícola ya ganadera, resultaba visible'l forte contraste ente la zona'l norte ya la del sur. Al norte encontrábase una agricultura tradicional, chena de supervivencias comunitarias (exemplu d'eillu yía la comarca zamorana de Sayagu) ya onde la tierra dividíase'n llabranzas que sorteábanse ca dous ou tres años ente los comuneros. A fines del s. XIX esistían entavía mueitos puebros onde toa la tierra yera de propiedá comunal. Al sur, en tierras salmantinas, esistía una cadarma la propiedá domiáa pul llatifundiu mui semeyante a la Estremadura. El xurdimientu de dous focos endustriales en Béxar (textil) ya'n Punferrada (mineiría ya metalurxia) nun bastóu pa camudar la faz la rexón, dominada pula sua autividá agraria. Tampoucu esvanecióu los contrastes ente las suas comarcas setentrionales ya las meridionales. Esti contraste oculta'l qu'habíade producise ente los núcleos proletarios d'estas dous zonas (autivos en toas las conmociones políticas contemporáneas) ya las zonas rurales onde arraigóu'l carlismu. Nel s. XIX y ata 1978 fou costituía la rexón de Llión conas pruvincias de Llión, Zamora ya Salamanca. Durante la Gerra Civil hespañola (1936-1939), el norte hallóuse dentru'l área republicana, mentantu'n Salamanca establecióuse la capitalidá'l goviernu ñacionalista. Tres la Gerra Civil, la zona quedóu mui deprimía, lu que provocóu l'estancamientu la población a lu llargu los cabeiros cincuenta años. Esti estancamientu debióuse especialmente a la migración masiva de la sua población, cumu consecuencia la recesión económica nel seutor agrariu (en 1960'l 5% los propietarios poseyía'l 50% la tierra) que la recuperación coxuntural la minería'l carbón na década de 1970 ya de la enerxía hidroelétrica, cunos forzaos esplazamientos de población que provocanon los embalses del Dueru ya'l Esla, nun cheganon a compensar. Durante la Transición hespañola apaecienon fortes movimientos particularistas (leonesismu) que se mantuvienon, sobru tou na pruvincia de Llión, ata la década de 1980. A pesar d'eillu, sigún l'estatutu provisional de 1978 ya las primeiras elleiciones autonómicas de 1983, la rexón quedóu integráa xuntu cuna mayor parte de Castiella la Vieya na Comunidá Autónoma de Castiella ya Llión.

Mapa'l País Llionés

Testu estraíu de: Gran Enciclopedia Planteta (tomo 12), Editorial Planeta, S.A., 2004.